Chyba każdy chłopak chciał mieć nóż, w którym głownia otwiera się błyskawicznie po naciśnięciu przycisku, deklasując tym samym klasyczne scyzoryki. Sprężynowce często można było oglądać w filmach, gdzie stanowiły ostry gadżet kojarzony z gangami i mafią. Wzmianka o takim nożu pojawiła się nawet w słowach znanej z lat osiemdziesiątych piosenki pt. „O, Ela” zespołu Chłopcy z Placu Broni”.

Wśród wielu modeli noży sprężynowych najbardziej bodajże znaną wersją jest nóż nazywany „Italian Stilleto”.

Nazwa sugeruje, iż nóż pochodzi z Włoch, jednak jego historia jest troszeczkę bardziej zawiła. Otóż korzenie tego noża najprawdopodobniej pochodzą z Francji, a konkretnie z miejscowości Chatellerault położonej w regionie Poitou-Charentes. Nóż nazwany Le Chatellerault produkowany był od 1771 roku, a jego podstawowym przeznaczeniem było tzw. skłuwanie zwierzyny (dobijanie postrzelonego zwierzęcia). Niegdyś czynność ta wykonywana była za pomocą myśliwskiego kordelasa, który został wyparty z powodu niewygody w jego noszeniu.

Oczywiście jak to często bywało, nóż znalazł uznanie również wśród osób szemranego towarzystwa stając się po prostu narzędziem bandytów (zwłaszcza wersja o długości 22 cm). Noże te cieszyły się dużą popularnością i produkowane były przez wielu mistrzów wytwarzających sztućce oraz noże.

Inni twierdzą, iż noże te pochodzą z Anglii (Sheffield), a i można znaleźć informacje o niemieckim pochodzeniu (Solingen). Ich popularność była bardzo duża, więc „ojców” sukcesu może być wielu. 😀

Noże te rozchodziły się po świecie, więc nie jest zaskoczeniem, iż trafiły również do Włoch, gdzie około 1900 roku produkowane były w miejscowości Maniago.

Klasyczne sztylety (ze stałą głownią) istniały już od dawna, ale to również we Włoszech pod koniec XV wieku ewoluowały one do formy spiczastego wąskiego ostrza posiadającego krawędzie tnące, ale służącego do zadawania pchnięć. Nazywane były Stiletto, a nazwa pochodziła od łacińskiego słowa Stilus i odnosiła się do ostrego rysika służącego do pisania na woskowych, bądź glinianych tabliczkach.

Konstrukcja składanego Stiletto znana była również w Stanach Zjednoczonych, gdzie w roku 1884 George W. Korn opatentował projekt swojego noża sprężynowego (jest to bodajże najstarsza forma noża sprężynowego na terenie USA).

Ale wróćmy do Włoch, gdzie produkcja Stiletto miała się bardzo dobrze i na stałe zagościły one w wielu kieszeniach. Po kapitulacji Włoch w 1943 roku, wielu amerykańskich żołnierzy wracając do domu zabierało z sobą owe noże jako pamiątki. Stiletto szybko stały się popularne i już w latach 1947-48 na amerykańskim rynku pojawiły się w ofercie firmy LATAMA którą założył Jack Polincovsky, chociaż za szerokie wprowadzenie noży na rynek odpowiedzialny był jego syn Sam Polk (zmienił nazwisko). Oczywiście nie było to jedyne źródło tych noży, bowiem w tym samym czasie włoski przedsiębiorca Mario Mauro również handlował Stiletto wyrabianymi we włoskich zakładach. W najlepszych latach około 100 tysięcy modeli rocznie!

Wiele włoskich firm produkowało i eksportowało noże sprężynowe, jednak warto tutaj jeszcze wspomnieć o jednej z nich, a mianowicie Fratelli Beltrame F&C Coltellerie która istnieje w miejscowości Maniago do dzisiaj.

Italian Stiletto prezentowane były na wystawach, targach jak i pojawiły się również jako reklama drukowana w pismach myśliwskich i militarnych.

Szybki, „męski” i łatwo dostępny, szybko stał się obiektem zainteresowań osób żyjących na bakier z prawem. Zresztą nawet filmy i przedstawienia teatralne w owym czasie często przedstawiały bohaterów uzbrojonych właśnie takie noże. Noże sprężynowe można było zobaczyć w znanych do dzisiaj filmowych produkcjach.

„Rebel Without a Cause” 1955

„12 Angry Men” 1957

„Blackboard Jungle” 1955

Nóż sprężynowy pojawił się też w innych produkcjach z tego okresu, takich jak „Crime in the Streets” 1956, „West Side Story” 1957, „High School Confidential” 1958.

Nadmierna popularność doprowadziła do wprowadzenia w 1954 roku zakazu sprzedaży tychże noży w Nowym Jorku, a dnia 12 sierpnia 1958 Kongres Stanów Zjednoczonych uchwalił ustawę ograniczającą sprzedaż, transport i produkcję noży sprężynowych. Kara za naruszenie prawa była wysoka i mogła wynosić nawet dwa tysiące dolarów oraz 5 lat więzienia.

Mimo, iż nadal można było produkować noże o wyglądzie Italian Stiletto (bez sprężyny), to jednak nie cieszyły się one wielką popularnością. Wynikiem utraty tak szerokiego rynku jakim było USA, produkcja we włoskich manufakturach znacząco spadła. Można śmiało powiedzieć, iż od roku 1960 rozpoczął się trudny okres dla tego typu noży, chociaż produkcja nigdy nie została zatrzymana, gdyż wytwarzane były np. dla odbiorców europejskich.

Dopiero pod koniec lat osiemdziesiątych wróciło zainteresowanie tymi nożami, a to za sprawą pojawiających się opracowań w czasopismach, książkach, a także w internecie. Na powiększający się rynek kolekcjonerów i zapotrzebowanie na te piękne noże szybko odpowiedziały włoskie firmy, po raz kolejny produkując i eksportując swoje wyroby na teren Stanów Zjednoczonych. Oczywiście nie była już to tak duża produkcja jak w latach pięćdziesiątych, bowiem Italian Stiletto najczęściej stanowił egzemplarz kolekcjonerski, a nie użytkowy. Co więcej, niektóre stany USA wprowadziły własne przepisy dotyczące posiadania, noszenia i używania noży automatycznych, chociaż nadal nie wszędzie noże sprężynowe są legalne (np. w stanie Kalifornia nóż automatyczny nie może mieć głowni dłuższej niż dwa cale).

Manufaktury produkujące te piękne noże przetrwały do naszych czasów i dzięki nim możemy cieszyć się niesamowitymi modelami jakie nadal są produkowane. Z najbardziej znanych firm można przywołać wspomnianą Fratelli Beltrame F&C Coltellerie którą prowadzi Frank Beltrame, a którego noże są znane i cenione na całym świecie. Produkuje on zarówno unikatowe wersje custom, jak i budżetowe modele w wielu ciekawych formach wykończenia oraz wielkościach.

Kolejną firmą jest włoska A.G.A. Campolin, która od ponad siedemdziesięciu lat produkuje swoje piękne noże sprężynowe. W latach pięćdziesiątych wytwarzała  noże dla wspomnianego Mario Mauro. Obecnie znana jest z niesamowicie pięknych produktów, wśród których znajdują się również Stiletto.

Produkowane obecnie noże różnią się materiałami używanymi na rękojeściach, gatunkami stali, wielkością, ale również rodzajami głowni. Najbardziej popularne są głownie Bayonet, chociaż bardziej użytkowa jest głownia typu PLAIN.

Italian Stiletto doczekało się również unowocześnionych wersji. Można je znaleźć w katalogu firmy Protech Knives USA. Są to noże sprężynowe których rękojeści wykonane są z nowoczesnych materiałów (aluminium T6 6061, micarta, carbon fiber), a głownie ze stali 154CM. Produkowane są również eleganckie wersje custom, w których głownie wykonane są z doskonałych damastów, a rękojeści to przepiękne grawerunki tworzone przez mistrzów tego fachu. Całość często uzupełniają inkrustacje z macicy perłowej, bądź kamieni szlachetnych.

Spotkać można również ciekawe wersje, które zamiast klasycznej głowni posiadają płaski śrubokręt i otwieracz do butelek, grzebień, a nawet długopis.

Jak widać, Italian Stiletto to bardzo szeroki temat, na który można by było napisać niejedną książkę. Zresztą książki takie zostały napisane już dawno, jednak znalezienie ich na naszym rynku graniczy z cudem.

W naszym sklepie oczywiście znajdą Państwo niejeden taki nóż. Ciekawe wersje z różnymi materiałami na rękojeści, a także o różnej wielkości. Ot chociażby piękny model z manufaktury Beltrame.

Zapraszamy do naszego sklepu i zapoznania się z tymi ciekawymi nożami, a także wieloma innymi klasycznymi modelami, takimi jak Opinel (Francja), MAM (Portugalia), Higonokami (Japonia), Case (USA), czy też Svord (Nowa Zelandia). Oczywiście w sprzedaży posiadamy również nowoczesne modele firmy Protech Knives USA.

Źródła:
autoknife.com
limes-oesterreich.at
jbfchamplin.com
allaboutpocketknives.com
stiletto-italiano.com
ebay.com
doctormacro.com
anuradhawarrier.blogspot.com
switchblade.net
agacampolin.com
switchbladekits.com
talkblade.info